Quả nón và tán lá của lãnh sam Hàn Quốc (Abies koreana)
Phân loại khoa học
Giới (regnum)
Plantae
Ngành (divisio)
Pinophyta
Lớp (class)
Pinopsida
Bộ (ordo)
Pinales
Họ (familia)
Pinaceae
Chi (genus)
Abies Mill.
Các loài
Xem văn bản
Bộ lá của Abies grandis.
Quả nón của lãnh sam Bulgari trước và sau khi bị tan rã
Tán lá của Abies alba từ rừng linh sam đá vôi Dinaric trên đỉnh Orjen.
Chi Lãnh sam (danh pháp khoa học: Abies) là một chi của khoảng 45-55 loài cây có quả nón và thường xanh trong họ Thông (Pinaceae). Tất cả các loài đều là cây thân gỗ, cao khoảng 10–80 m và đường kính thân cây khoảng 0,5–4 m khi trưởng thành. Lãnh sam có thể được phân biệt với các thành viên khác của họ thông nhờ các yếu tố như các lá hình kim của chúng được gắn với các cành nhỏ bằng gốc lá giống như một giác mút nhỏ, hay các quả nón mọc thẳng, hình trụ, dài 5–25 cm bị tan rã ra khi chín để giải phóng các hạt nhỏ có cánh. Việc nhận dạng các loài dựa trên kích thước và sự sắp xếp của các lá, hay kích thước và hình dạng của quả nón cũng như việc các vảy lá bắc là dài, thò ra hoặc ngắn và bị che khuất trong nón. Chúng có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với tuyết tùng (chi Cedrus). Lãnh sam được tìm thấy tại phần lớn khu vực Trung và Bắc Mỹ, châu Á, châu Âu và Bắc Phi, trong các dãy núi thuộc phần lớn các khu vực này.
Lãnh sam bị ấu trùng của một số loài côn trùng thuộc bộ Lepidoptera phá hại, như Chionodes abella (thấy trên lãnh sam trắng), Epirrita autumnata, Korscheltellus gracilis (phá hại lãnh sam nhựa thơm), Ectropis crepuscularia, Eupithecia subfuscata, Erannis defoliaria và Panolis flammea.
Phân loại
Nhánh Balsamea (rừng taiga, miền cận Bắc cực của châu Á và Bắc Mỹ, cũng như các núi cao ở phía nam)
Abies fraseri - lãnh sam Fraser
Abies balsamea - lãnh sam nhựa thơm
Abies balsamea thứ phanerolepis - lãnh sam Canaan
Abies bifolia - lãnh sam núi đá cận núi cao
Abies lasiocarpa - lãnh sam ven biển cận núi cao
Abies lasiocarpa thứ arizonica - lãnh sam vỏ bần
Abies sibirica - lãnh sam Siberi
Abies sachalinensis - lãnh sam Sakhalin
Abies koreana - lãnh sam Hàn Quốc
Abies nephrolepis - lãnh sam Khinghan
Abies veitchii - lãnh sam Veitch
Abies veitchii thứ sikokiana - lãnh sam Shikoku
Nhánh Grandis (miền tây Bắc Mỹ tới Mexico và Guatemala, các vùng đất thấp ở phía bắc, cao độ trung bình ở phía nam)
Abies grandis - lãnh sam lớn hay đại lãnh sam
Abies grandis thứ idahoensis - lãnh sam lớn
Abies concolor - lãnh sam trắng
Abies concolor phân loài lowiana - lãnh sam trắng Low
Abies durangensis - lãnh sam Durango
Abies durangensis thứ coahuilensis - lãnh sam Coahuila
Abies flinckii - lãnh sam Jalisco
Abies guatemalensis - lãnh sam Guatemala
Nhánh Abies (trung, nam & Đông Âu, Tiểu Á)
Abies nebrodensis - lãnh sam Sicilia
Abies alba - lãnh sam bạc
Abies borisii-regis - lãnh sam Bulgari
Abies cephalonica - lãnh sam Hy Lạp
Abies nordmanniana - lãnh sam Nordmann hay lãnh sam Caucas
Abies nordmanniana phân loài equi-trojani - lãnh sam Thổ Nhĩ Kỳ
Abies cilicica - lãnh sam Cilicia
Nhánh Piceaster (miền nam Tây Ban Nha, tây bắc châu Phi)
Abies pinsapo - lãnh sam Tây Ban Nha
Abies pinsapo thứ marocana - linh sam Morocco
Abies numidica - lãnh sam Algeria
Nhánh Momi (miền đông và Trung Á, Himalaya, nói chung ở các cao độ thấp và vừa)
Abies kawakamii - lãnh sam Đài Loan
Abies homolepis - lãnh sam Nikko
Abies recurvata - lãnh sam Min
Abies recurvata thứ ernestii - lãnh sam Min
Abies firma - lãnh sam Momi
Abies beshanzuensis - lãnh sam Bách Sơn Tổ
Abies holophylla - lãnh sam Mãn Châu
Abies chensiensis - lãnh sam Tần Lĩnh
Abies chensiensis phân loài salouenensis - lãnh sam Salween
Abies pindrow - lãnh sam Pindrow
Abies ziyuanensis - lãnh sam Tư Nguyên
Nhánh Amabilis (các dãy núi ven Thái Bình Dương, Bắc Mỹ và Nhật Bản, trong các dãy núi có lượng mưa lớn)
Abies amabilis - lãnh sam bạc Thái Bình Dương
Abies mariesii - lãnh sam Maries
Nhánh Pseudopicea (Himalaya, ở cao độ lớn)
Abies delavayi - lãnh sam Delavay (tại Việt Nam gọi 1 phân loài là vân sam Phan xi phăng)
Abies fabri - lãnh sam Faber
Abies forrestii - lãnh sam Forrest
Abies chengii - lãnh sam Cheng
Abies densa - lãnh sam Bhutan
Abies spectabilis - lãnh sam đông Himalaya
Abies fargesii - lãnh sam Farges
Abies fanjingshanensis - lãnh sam Phạm Tịnh sơn
Abies yuanbaoshanensis - lãnh sam Nguyên Bảo sơn
Abies squamata - lãnh sam Flaky
Nhánh Oiamel (México, các núi có cao độ lớn)
Abies religiosa - lãnh sam linh thiêng
Abies vejarii - lãnh sam Vejar
Abies vejarii thứ mexicana - lãnh sam Mexico
Abies hickelii - lãnh sam Hickel
Abies hickelii thứ oaxacana - lãnh sam Oaxaca
Nhánh Nobilis (miền tây Hoa Kỳ, cao độ lớn)
Abies procera - lãnh sam Noble
Abies magnifica - lãnh sam đỏ
Abies magnifica thứ shastensis - lãnh sam đỏ Shasta
Nhánh Bracteata (ven biển của California)
Abies bracteata - lãnh sam quả cứng
Sử dụng
Gỗ của phần lớn các loài lãnh sam được coi là kém chất lượng, thông thường để làm bột giấy hoặc sản xuất gỗ dán và các loại gỗ mộc thô. Lãnh sam Nordmann, lãnh sam Noble, lãnh sam Fraser và lãnh sam nhựa thơm rất phổ biến trong vai trò của cây thông Giáng Sinh, nói chung được coi là các loài cây tốt nhất cho mục đích này, với các tán lá thơm mà không rụng nhiều lá khi bị khô đi. Nhiều loài được sử dụng làm cây trang trí trong vườn, đáng chú ý là lãnh sam Hàn Quốc và lãnh sam Fraser, chúng sinh ra các quả nón có màu sắc sáng màu khi còn non, thậm chí khi chỉ cao 1–2 m.