Picto infobox mets.png
Կետչուպ
Ketchup-01.jpg
Ենթատեսակ seasoning sauce
Առաջացման երկիր Flag of Malaysia.svg Մալայզիա
Ketchup Վիքիպահեստում
Տոստերով կետչուպ
1 բաժնի համար փաթեթավորած կետչուպ

Կետչուպ — սոուս, հիմնական բաղադրիչները՝ լոլիկ, քացախ, շաքարավազ և համեմունքներ ( կերակրի աղ, կարմիր պղպեղ, սև պղպեղ և այլն):

Տարբերակներ

Վիլյամ Վասիլևիչ Պոխլյոբկովը կետչուպները բաժանում է երեք խմբի.

  • արևմտաեվրոպական (տնային պատրաստման համար),
  • անգլիական (արդյունաբերական արտադրության համար)
  • չինական:

Արևմտաեվրոպական կետչուպը շաքարավազ չի պարունակում, ընդ որում՝ Ռումինիայում և Հունգարիայում ավելացնում են շաքարավազ: Անգլիական կետչուպը բավականին շատ շաքարավազ է պարունակում, ինչպես նաև սոխ և նեխուր: Չինական կետչուպը պարունակում է դարչին և ավելի շատ քացախ, քան մյուս տարբերակները:

Պտուղներով ձկնային սոուսը հայտանաբերվել է անգլիացի գաղութարարների կողմից՝ ներկայիս Մալայզիայի տարածքում (հնարավոր է՝ ապագա Սինգապուրի), այդ իսկ պատճառով անվանումը փոխառնված է ինդոնեզա-մալազիական kĕchap բառից՝ անգլերենում որոշակիորեն փոփոխված արտասանությամբ: Ստուգաբանական բառարաններում ներկայացվում են փոխառնության հետևյալ տարբերակները.

  1. Կանտոնական բարբառում սոուսն անվանվում է koechiap, մալազիական և ինդոնեզիական բարբառներում՝ մալայ․՝ kĕchap, չինարեն ավանդ. 茄汁 , պինին : qiézhi, պալլ. : ցեժչի, բառացիորեն: «սմբուկի հյութ»:
  2. անգլ.՝ ketchup՝ չինարենից 鮭汁 (չին.՝ kōe՝ սաղմոն tsiap՝ սոուս):

Պատմություն

Կետչուպի հայրենիք է համարավում Չինաստանը: 17-րդ դարում Ասիայից Անգլիա ներմուծեցին անձրուկից, հունական ընկույզից, սնկից և լոբուց պատրաստված սոուս: Այդ սոուսը նաև ներառում էր աղադիր ձկներ, համեմունքներ, սխտոր և գինի. ամենահին բաղադրատոմսի մեջ լոլիկի մասին ոչինչ նշված չէ: Անգլիայում անվանել են catchup կամ ketchup: Համեմունքը հաջողության հասավ և արագ տարածում գտավ Եվրոպայում: Սկզբնական տարբերակից հիմա մնացել են միայն ոչ այնքան հայտնի բաղադրատոմսեր՝ սնկից և ձիթապտղից պատրաստվող:

Լոլիկի հիման վրա պատրաստվող կետչուպի բաղադրատոմսերը 19-րդ դարի սկզբից հայտնվում են ամերիկյան խոհարարական գրքերում: Մյուսներից շուտ՝ 1801 թվականին, մամուլում հայտնվեց Սենդի Էդիսոնի բաղադրատոմսը: Ավելի ուշ՝ 1812 թվականին, հրապարակվեց Ջեյմս Միզի բաղադրատոմսը: 1824 թվականին լոլիկի հիման վրա պատրաստվող կետչուպի բաղադրատոմսը հայտնվում է Մերի Ռինդոլֆի՝ «Տնային տնտեսուհին Վիրջինիայից» գրքում:

Բժշկական տեսանկյուն

Կետչուպների թեորիայի մեջ, ինչպես և մարինարա սոուսի, տարբերվում է հակաօքսիդանտ լիկոպինի բարձր պարունակությամբ, սակայն գործնականում դա միշտ չէ, որ համապատասխանում է իրականությանը՝ նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ խանութում վաճառվող սոուսը պատրաստման ընթացքում ենթարկվում է բարդ տեխնոլոգիական ներգործությունների: Բացի այդ, ստանդարտ կետչուպը պարունակում է մեծ քանակությամբ հավելումներ, այդ թվում՝ կոնսերվանտներ, որոնք բավականին վտանգավոր են առողջության համար:

Ռուսաստանում կետչուպը՝ սնկերի, տափակաշշով թթվասերի և այլ մթերքների հետ միասին արգելված է օգտագործել դպրոցների, նախնական և միջին մասնագիտական կրթության հաստատությունների ճաշարաններում:


Այս հոդվածը օգտագործում է նյութը Կետչուպ Վիքիփեդիայի հոդվածից, որը ազատվում է Creative Commons Attribution-Share-Alike License 3.0 -ի ներքո: