Jean le Rond d'Alembert | |||
---|---|---|---|
![]() | |||
1772 - 1783 ← Charles Pinot Duclos ![]() ![]() | |||
Bizitza | |||
Jaiotza | Paris, 1717ko azaroaren 16a | ||
Herrialdea |
![]() | ||
Lehen hizkuntza | frantsesa | ||
Heriotza | Paris, 1783ko urriaren 29a (65 urte) | ||
Hobiratze lekua | Parisko katakonbak | ||
Familia | |||
Aita | Léopold Philippe d'Arenberg | ||
Ama | Claudine Guérin de Tencin | ||
Hezkuntza | |||
Heziketa |
Parisko Unibertsitatea Collège des Quatre-Nations ![]() | ||
Doktorego ikaslea(k) | Pierre-Simon Laplace | ||
Hizkuntzak | frantsesa | ||
Jarduerak | |||
Jarduerak | filosofoa, matematikaria, fisikaria, musikologoa, itzultzailea, idazlea, musikaren teorikoa, entziklopedista eta ingeniaria | ||
Lan nabarmenak |
D'Alembert's paradox ![]() | ||
Jasotako sariak |
ikusi
| ||
Kidetza |
Royal Society Frantses Akademia Prusiako Zientzien Akademia Frantziako Zientzien Akademia San Petersburgoko Zientzien Akademia Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Royal Norwegian Society of Sciences and Letters ![]() Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities ![]() Accademia delle Scienze di Torino | ||
Sinesmenak eta ideologia | |||
Erlijioa | ateismoa | ||
![]() |
Jean le Rond d'Alembert edo Jean Le Rond D'Alembert (Paris, 1717ko azaroaren 16a - Paris, 1783ko urriaren 29a) Frantziako matematikaria, fisikaria eta filosofoa. zen Mugimendu ilustratuaren pertsonaia garrantzitsuenetako bat izan zen eta Denis Diderotekin batera Entziklopediaren egilea (Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers). Bere iritzian, zientziak oro gizateriaren aurrerapena lortzeko bidea ziren.
Louis-Camus Destouches zalduna artilleriako ofizialaren eta Madame Claudine Guérin de Tencinen semea zen, legez hala onartu ez zitzaion arren eta, horregatik, amak Saint-Jean le Rond elizako atarian laga zuten. Polizia komisario batek jaso zuen bertan eta Alembert izeneko beiragile bati eman zion. Jasoa izan zen elizako santuaren izena jarri zioten ohitura zen bezala.
Berehala ikusi zen matematiketan oso iaioa zela. Bere ikasketak ordaindu zizkion benetako aitak ezkutuan. Horrela, 2 urterekin "Mazarinoren eskola" deitutako eskola jansenistan sartu zuten eta han ikasi zituen Filosofia, Legea eta Arteak. Azkenik, Destouches zaldunak, 1726an hil zenean, 1200 liberatako urteko dirusaria laga zion, baina ez zuen errekonozitu seme gisa.
1738an legelari titulua lortu zuen.
Oso gazterik, 24 urterekin, Frantziako Zientzien Akademiako kide hautatu zuten eta, geroxeago, 28rekin, Berlingokoarena. Bere jakintsu izen onagatik Frederiko II.a Prusiakoak eta Errusiako Katalina Handiak beren gorteetara gonbidatu zuten, baina berak uko egin zien gonbidapenei.
Denis Diderotekin batera, 1747an, Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (Entziklopedia) argitaratzen hasi zen. D’Alembertek idatzi zituen matematika eta literaturako artikulu asko eta baita hasierako "Hasierako hitzaldia". D’Alembert eta Diderot-ekin batera lan egin zuten proiektu honetan Voltaire, Montesquieu, Jean-Jacques Rousseau filosofoek, Adam Smith ekonomialarik eta garaiko beste hainbat intelektualek.
1772an Akademia Frantsesaren bizi-arteko idazkari izendatu zuten eta garai horretakoak dira 1700 eta 1770 artean hildako Akademiako kide hilei egindako "Goraipamenak".
Filosofo oso ezaguna izan zen eta da. Filosofia naturalean aritu zen batez ere.
Bere pentsamenduak, XVII. mendeko eta ondoren filosofoen eragina jaso zuen: René Descartes, Bacon, Newton eta Locke egileena, besteak beste.
Bere filosofiaren ezaugarri nagusiak honako hauek izan ziren: tolerantzia, batetik, eta, bestetik, erlijioa eta metafisikarenganako eszeptikotasuna.
Filosofiaren elementuak lanean argitaratu zituen bere ideiak.
Matematikari gisa, Fisikaren bidetik egin zuen lana eta aztertu zituen gaiak izan ziren: hiru gorputzen problema delakoa (alegia, traiektorien ekuazioak aurkitzeko ezintasunaz – sistemaren ezegonkortasunaz), ekinokzioen aldaketa edo prezesioa (urtaroak aurreratzearen edo atzeratzearen arrazoia), soken bibrazioa (dardara egiteko moduak eta musikan nola erabili). Horretarako, ekuazio diferentzialak eta deribatu partzialak aztertu zituen. Era berean, irizpide bat asmatu zuen, serie matematiko konbergente eta dibergenteak bata bestearengandik bereizteko.
Bere lehen lana L'analyse démontrée izan zen (1708an Charles René Reynaudek argitaratua). Bere lan nagusia, berriz, Dinamika tratatua izan zen. Bertan definitu zuen D’Alemberten printzipioa bezala ezagutzen den teorema. Aljebrako Oinarrizko Teoremak ere, zenbait herrialdetan D'Alembert – Gauss teorema jasotzen du, bera izan baitzen teorema hori ia osorik frogatu zuen lehena.
![]() |
Wikimedia Commons en badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Jean le Rond d'Alembert ![]() |