![]() | |
---|---|
![]() | |
Ենթատեսակ | seasoning sauce |
Առաջացման երկիր | ![]() |
Ketchup Վիքիպահեստում |
Կետչուպ — սոուս, հիմնական բաղադրիչները՝ լոլիկ, քացախ, շաքարավազ և համեմունքներ ( կերակրի աղ, կարմիր պղպեղ, սև պղպեղ և այլն):
Վիլյամ Վասիլևիչ Պոխլյոբկովը կետչուպները բաժանում է երեք խմբի.
Արևմտաեվրոպական կետչուպը շաքարավազ չի պարունակում, ընդ որում՝ Ռումինիայում և Հունգարիայում ավելացնում են շաքարավազ: Անգլիական կետչուպը բավականին շատ շաքարավազ է պարունակում, ինչպես նաև սոխ և նեխուր: Չինական կետչուպը պարունակում է դարչին և ավելի շատ քացախ, քան մյուս տարբերակները:
Պտուղներով ձկնային սոուսը հայտանաբերվել է անգլիացի գաղութարարների կողմից՝ ներկայիս Մալայզիայի տարածքում (հնարավոր է՝ ապագա Սինգապուրի), այդ իսկ պատճառով անվանումը փոխառնված է ինդոնեզա-մալազիական kĕchap բառից՝ անգլերենում որոշակիորեն փոփոխված արտասանությամբ: Ստուգաբանական բառարաններում ներկայացվում են փոխառնության հետևյալ տարբերակները.
Կետչուպի հայրենիք է համարավում Չինաստանը: 17-րդ դարում Ասիայից Անգլիա ներմուծեցին անձրուկից, հունական ընկույզից, սնկից և լոբուց պատրաստված սոուս: Այդ սոուսը նաև ներառում էր աղադիր ձկներ, համեմունքներ, սխտոր և գինի. ամենահին բաղադրատոմսի մեջ լոլիկի մասին ոչինչ նշված չէ: Անգլիայում անվանել են catchup կամ ketchup: Համեմունքը հաջողության հասավ և արագ տարածում գտավ Եվրոպայում: Սկզբնական տարբերակից հիմա մնացել են միայն ոչ այնքան հայտնի բաղադրատոմսեր՝ սնկից և ձիթապտղից պատրաստվող:
Լոլիկի հիման վրա պատրաստվող կետչուպի բաղադրատոմսերը 19-րդ դարի սկզբից հայտնվում են ամերիկյան խոհարարական գրքերում: Մյուսներից շուտ՝ 1801 թվականին, մամուլում հայտնվեց Սենդի Էդիսոնի բաղադրատոմսը: Ավելի ուշ՝ 1812 թվականին, հրապարակվեց Ջեյմս Միզի բաղադրատոմսը: 1824 թվականին լոլիկի հիման վրա պատրաստվող կետչուպի բաղադրատոմսը հայտնվում է Մերի Ռինդոլֆի՝ «Տնային տնտեսուհին Վիրջինիայից» գրքում:
Կետչուպների թեորիայի մեջ, ինչպես և մարինարա սոուսի, տարբերվում է հակաօքսիդանտ լիկոպինի բարձր պարունակությամբ, սակայն գործնականում դա միշտ չէ, որ համապատասխանում է իրականությանը՝ նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ խանութում վաճառվող սոուսը պատրաստման ընթացքում ենթարկվում է բարդ տեխնոլոգիական ներգործությունների: Բացի այդ, ստանդարտ կետչուպը պարունակում է մեծ քանակությամբ հավելումներ, այդ թվում՝ կոնսերվանտներ, որոնք բավականին վտանգավոր են առողջության համար:
Ռուսաստանում կետչուպը՝ սնկերի, տափակաշշով թթվասերի և այլ մթերքների հետ միասին արգելված է օգտագործել դպրոցների, նախնական և միջին մասնագիտական կրթության հաստատությունների ճաշարաններում: