Гидравлик шингэн нь шингэн бодис бөгөөд шингэн техникийн гидравлик системд энергийг ( эзэлхүүний урсгал, даралт) дамжуулахад хэрэглэдэг. Гидравлик шингэний зах зээлд эзлэх хэмжээ моторын тосны дараа ордог хоёр дахь том тос тосолгооны материалын салбар юм. Жишээ нь ХБНГУ-д жилдээ 150.000 тонн гидравлик шингэн хэрэглэдэг ба үүнээс 60.000 орчим тонныг авто техникт хэрэглэдэг байна.
Гидравликийн шингэн нь маш сайн тослох шинж чанартай байх ёстой бөгөөд хуучрах явц удаан, мөн норголт болон наалдах чадвар өндөртэй байх. Үүнээс гадна шатах температур өндөр байх хүйтэнд урсах чадвараа алдахгүй байх нь чухал. Гидравлик системд хэрэглэх үед резин жийрэг болон давирхай мөн хүчилд тэсвэртэй байх шинж чанаруудыг үзүүлэх ёстой. Дараагийн чухал үзүүлэлтэнд температурын нөлөөн дэхь өтгөрөлт бага байх (динамик болон кинематик өтгөрөлтийн аль алинд), мөн шахалтын зэрэг бага байх болон зүсэлтэнд тогтвортой байдал, бага хөөсрөлт зэрэг орно. Гидравлик шингэний үндсэн үүрэг нь аль болох алдагдал багатайгаар гидравликийн чадлыг насосноос мотор луу буюу цилиндр лүү дамжуулах. Энэ үндсэн үүргээс гадна гидравлик шингэн нь гидравлик системд хөдөлгөөнтэй эд ангийг (цилиндр, түлхэх гулгах хавтгай, холхивч, залгагдах эд анги) тосолгоо болон зэврэлтээс хамгаалах мөн металлын гадаргууг хамгаалах үүрэгтэй. Гидравлик шингэний бас нэг сайн тал шингэнд бий болсон бохирдолт ( үрэлтийн улмаас бий болсон) болох ус, агаар болон алдагдал дулааныг гадагшлуулах юм.
Хэрэглэх зорилго болон тавигдсан шаардлагаас хамааран гидравликийн шингэн нь өөр өөр төрлийн шингэн бодист суурилсан төрөл бүрийн шингэнээс бүрддэг.
Хамгийн ихээр хэрэглэгддэг гидравликийн шингэн бол минерал тосонд суурилсан шингэн үүд ба эдгээр тодорхой нэмэлт бодис агуулсан байдаг. Үүнийг гидравликийн шингэн гэж нэрлэнэ. Энэ гидравлик тосонд тавигдах шаардлагыг ISO 6743/4 стандартаар тогтоож өгсөн ба дотор нь HL, HM, HV гэж ялган ангилна. Германы DIN 51 524 стандартын дагуу бол H, HL, HLP, HVLP гэж ангилдаг.
H1- Гидравлик тос нь National Science Foundation ( '''NSF H1''')-аар сертификатлагдсан учир хүнсний болон амьтаны тэжээлийн үйлдвэрлэлийн техникт хэрэглэж болох бөгөөд зарим тохиолдолд хүнс- болон тэжээл үйлдвэрлэх явцад тухайн бүтээгдхүүнд асар бага хэмжээгээр холилдсон байхад гэм хоргүй гэж үздэг. NSF H2 гидравлик тос нь хүнс- болон тэжээл үйлдвэрлэх явцад тухайн бүтээгдхүүнд ямар нэг байдлаар холилдох боломжгүй үед хэрэглэнэ. Эдгээр тосыг биологийн хувьд хурдан задралд ордог гидравлик шингэнтэй (байгальд ээлтэй гидравлик шингэн) андуурч болохгүй. Хүнсэнд бага хэмжээгээр холилдож болох гидравлик шингэн нь яг эмийн- болон гоо сайхны үйлдвэрлэлд хэрэглэдэг шиг ихэнхдээ петрохимийн цэвэр цагаан тосонд суурилдаг. Гэхдээ цөөн хэдэн төрлийн H1-сертификат болон биологийн задралд түргэн ордог гидравлик тос байдаг.
Байгальд хор нөлөө учруулж болохоор газар ашиглаж байгаа техникт ( жишээ нь: гүний усны хамгаалалттай газар ажиллаж байгаа техник, ойд ашиглах мод унагааx машин техник, ууланд болон цанын баазад ашиглаx техник төхөөрөмж г.м.) зориулан тусгай гидравлик шингэн гаргасан бөгөөд энэ нь маш түргэн биологийн задралд ордог. Ийм тосыг минерал тосноос гарган үйлдвэрлэдэг. Гэхдээ ихэнх тохиолдолд эргэн төлжих түүхий эд буюу ургамлын тосны суурь дээр тулгуурлан үйлдвэрлэдэг. Биологийн задралд түргэн ордог, эргэн төлжих түүхий эдээр хийгдсэн тосыг биогидравлик шингэн хэмээн нэрлэнэ. Байгальд ээлтэй гидравликийн шингэнүүд нь хортой бодисын ангилалд орох ба хорт бодис ангилал 1 гэсэн ангилалд багтан, HE (Hydraulic Environmental) үсгээр тэмдэглэдэг.
Байгальд ээлтэй гидравлик шингэн дараах байдлаар төрөлжүүлэн ялгана:
Биогидравлик шингэний зах зээлд эзлэх байр суурь сүүлийн жилүүдэд ихээхэн нэмэгдэж байгаа боловч энэ хангалттай хэмжээнд хүрч очиж бас чадахгүй л байна. Жишээ нь: Германд биогидравлик шингэний зах зээлд эзлэх хувь 2000 онд 3% байсан бол 2005 он хүртэлх хугацаанд ялангуяа автомобилын салбарт 19% болон өссөн.
Хоёр дахь бүлэг болох шаталтын температур өндөртэй шингэнүүд орох ба үүнийг минерал тос хэрэглэх боломжгүй (гал гарах магадлал өндөр учир) нөхцөлд хэрэглэнэ. Ялангуяа нүүрсний уурхайд болон агаарын тээвэрт заавал хэрэглэх дүрэм бий. Ийм шингэн хэрэглэдэг бусад үйлдвэрт гидравликийн шингэн алдагдагдсанаас болж гал гарах, мөн халуун металл болон задгай гал хэрэглэдэг үйлдвэрүүд орно.
Шаталтын температур өндөртэй шингэнийг дараах бүлгүүдэд хуваана:
Ус нь гидравликийн шингэнээр хэрэглэхэд ер нь ямар нэг асуудалгүй. Цэвэр усыг гэхдээ өндөр чадлын гидравлик системд хэрэглэдэггүй харин тосыг эмульстэй холин (фрезерийн суурь машины хөргөх болон тослох шингэнтэй ойролцоо) хэрэглэдэг. Анхны техникийн гидравликт усыг гидравлик шингэн болгон хэрэглэж байжээ. Ус нь ерөнхийдөө тогтмол бага зуурамтгай чанартай. Шахалтын зэрэг нь гидравликийн тостой харьцуулахад ойролцоогоор 60% орчим байна.
Ангилал:
Шинж чанар | Нэгж | Минерал тоснууд | Полиглюкол-Ус-Уусмал | Фосфатын эфир | Xлораромате | Фосфатын эфир болон xлораромате холимог | Ус |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Нягт 15 °C -д | г см−3 | 0,87–0,9 | 1,01–1,09 | 1,1–1,3 | 1,3–1,45 | 1,2–1,4 | 1 |
Эзэлхүүний тэлэлтийн коэффициент | 10−3 К−1 | 0,65 | 0,7 | 0,7 | 0,7 | 0,7 | 0,206 |
Дундаж шахалтын модуль | Г Па | 2 | 3,5–4 | 2,3–2,8 | 2,3–2,8 | 2,3–2,8 | 2,08 |
Хий шингээлтийн коэффициент | 0,08–0,1 | 0,03–0,04 | 0,08–0,09 | 0,08–0,09 | 0,08–0,09 | 0,02 | |
Xарьцангуй дулааны багтаамж | Ж кг−1 К−1 | 1885 | 3350 | 1250–1650 | 1050 | 1250 | 4182 |
Дулаан дамжуулах чадвар | Вт м−1 К−1 | 6,97–13,95 | 25,18 | 8,37 | 8,37 | 8,37 | 38,38 |
Очлолтын цэг | °С | 210 | - | 210–240 | 200–220 | 210–230 | - |
Өөрөө шатах температур | °С | 310–360 | - | 450–600 | 670 | 600–630 | - |
Ажиллах температур хамгийн дээд | °С | 90 | 65 | 150 | 150 | 150 | 65 |