Spekulacja – jeden z motywów transakcji kupna-sprzedaży. Celem spekulacji jest osiągnięcie określonego dochodu poprzez wykorzystanie przewidywanych zmian cenowych. Przedmiotami tych transakcji są najczęściej instrumenty finansowe, dobra materialne lub nieruchomości.
Cechą spekulacji, w odróżnieniu np. od klasycznych strategii arbitrażu, jest podejmowanie ryzyka. Ponieważ podstawową funkcją rynków finansowych jest transfer ryzyka, istnienie inwestorów spekulacyjnych jest niezbędne dla ich prawidłowego funkcjonowania. Przejmują oni bowiem ryzyko od uczestników rynku pragnących się go pozbyć (zabezpieczyć ryzyko).
Okresowo, ze względu na czynniki behawioralne (takie jak chciwość i strach), spekulacja może jednak przyczyniać się do pogarszania efektywności wyceny (spekulacja destabilizująca).
Na polu religijnym i moralnym spekulacja jest postrzegana negatywnie jako zachowanie egoistyczne, ponieważ może spowodować poważne szkody dla realnej gospodarki i wspólnego dobra.
Szczególną formą spekulacji są walutowe ataki spekulacyjne. Schemat udanego ataku tego rodzaju jest następujący:
Przeprowadzenie walutowego ataku spekulacyjnego wiąże się jednak z wieloma czynnikami ryzyka:
Spekulacja jako szkodnictwo gospodarcze była tępiona przez władze. Jeszcze w czasie okupacji niemieckiej 25 października 1944 r. został wydany dekret PKWN o zwalczaniu spekulacji wojennej (Dz. U. z 1944 r. Nr 9, poz. 49), zastąpiony ustawą z dnia 2 czerwca 1947 r. o zwalczaniu drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym (Dz. U. z 1947 r. Nr 43, poz. 218).
W Polsce w czasach PRL dnia 13 lipca 1957 roku sejm II kadencji uchwalił ustawę o zwalczaniu spekulacji i ochronie interesów nabywców oraz producentów rolnych w obrocie handlowym (Dz. U. z 1957 r. Nr 39, poz. 171), która została uchylona ustawą z dnia 20 maja 1971 r. wprowadzającą Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 1971 r. Nr 12, poz. 115). W dniu 25 września 1981 r. uchwalono ustawę o zwalczaniu spekulacji (Dz. U. z 1981 r. Nr 24, poz. 124). Ustawę tę uchyliła ustawa z dnia 5 lipca 1990 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 44, poz. 258).